همانگونه که می دانید تنظیم فعالیتهای مختلف بدن علاوه بردستگاه عصبی توسط دستگاه هورمونی هم انجام میگیرد که عمده فعالیتهای آن توسط غذذ درون ریز وهورمونهای مترشحه از آنهاست

هورمون ها موادي شيميايي هستند که در جريان خون وجود دارند و فرآيندهاي قسمت هاي ديگر بدن را کنترل مي کنند. اين فرآيندها عبارتند از متابوليسم (واکنش هايي شيميايي که به طور مداوم در بدن رخ مي دهند).

پاسخ به استرس، رشد و تکامل جنسي. اين مجموعه شامل غده ها و ساير سلول هاي توليد کننده هورمون هستند. غده هايي مثل هيپوفيز، فوق کليه و تيروييد اعضايي هستند که تنها کارکرد آنها توليد هورمون هاي اختصاصي است.

ساير اعضا و بافت ها مثل تخمدان ها، بيضه ها، قلب و کليه ها نيز حاوي سلول هاي توليد کننده هورمون هستند.

غده هيپوفيز و هيپوتالاموس

غده هيپوفيز در قاعده مغز قرار دارد. اين غده به عنوان »غده رئيس« شناخته مي شود، چون هورمون هايي را توليد مي کند که بافت درون ريز واقـع در سـاير غده ها و اعضا را تحريک و کنترل مي کند. همچنين هورمون هايي را ترشح مي کند که رشد بدن، حجم ادرار و انقباض رحم را در طول زايمان کنترل مي کنند. هيپوتالاموس بخشي از مغز است که با غده هيپوفيز ارتباط دارد.

هيپوتالاموس، هورمون هايي به نام عوامل آزاد کننده را ترشح مي کند که کارکرد هيپوفيز را کنتـرل مي کنند و به عنوان رابط بين دستگاه هاي عـصبي و غـدد درون ريز عمـل مي کنند.

غده پينه آل

غده پينه آل در عمق مغز قرار دارد. کارکرد دقيق آن هنوز مشخيص نيست. البته معلوم شده است که اين غده هورموني به نام ملاتونين را ترشح مي کند که گمان مي رود با چرخه روزانه خواب و بيداري مرتبط باشد.

غده هاي تيروييد و پاراتيروييد

غده تيروييد که در گردن واقع است، هورمون هايي را توليد مي کند که متابوليسم را تنظيم مي کنند. همچنين برخي از سلول هاي تيروييد، هورمون کلسي تونين را ترشح مي کنند که غلظت خوني کلسيم را کاهش مي دهد.

چهار غده پاراتيروييد واقع در پشت تيروييد هورموني را توليد مي کنند که غلظت خوني کلسيم و فسفات را تنظيم مي کند. کلسيم براي سلامت استخوان ها حياتي است و به همراه فسفات، نقش مهمي را در کارکرد عصب و عضله ايفا مي کند.

غده هاي فوق کليه

غده هاي فوق کليه در بالاي کليه قرار دارند. هر غده يک قشر لايه خارجي و يک مدولا (مرکز) دارد. قشر، هورمون هاي کورتيکواستروييدي يا کورتوني (که در کـمک بـه تنظيم غلظت خوني نمک و قند نقـش دارند) و مقادير کم هـورمـون هـاي جنسي مردانه (که ايجاد برخي از مشخصات جنسي مردانه را تحريک مي کنند) را توليد مي کند.

مدولا، اپي نفرين (آدرنالين) و نوراپي نفرين (نورآدرنالين)، را ترشح مي کند که در پاسخ به استرس (واکنشي که »پاسخ جنگ و گريز« نام دارد)، ضربان قلب و خونرساني به عضلات را افزايش مي دهند.

لوزالمعده

لوزالمعده پشت معده قرار دارد. لوزالمعده مايعات گوارش کننده اي توليد مي کند که به تجزيه غذا کمک مي کنند. همچنين هورمون هاي انسولين و گلوکاگون را ترشح مي کند که نقش مهمي را در تنظيم سطح گلوکز خون (قندي که منبع اصلي انرژي بدن به شمار مي رود) ايفا مي کنند.

تخمدان ها

تخمدان ها در دو طرف رحم قرار گـرفته اند. آنها تخمـک ها را آزاد مي کنند و هـورمون هاي جنسي زنانه يعني پروژسترون و استروژن را مي سازند که چرخه قاعدگي را تنظيم مي کنند. استروژن همچنين باعث ايجاد برخي از مشخصات جنسي زنانه از جمله بزرگ شدن پستان ها مي شود.

بيضه ها

بيضه ها در کيسه اي از پوست و عضلات به نام کيسه بيضه (اسکروتوم) قرار دارند. آنها توليد اسپرم و ترشح هورمون جنسي مردانه يعني تستوسترون را برعهده دارند. اين هورمون مسؤول شروع بلوغ و ايجاد مشخصات جنسي ثانويه مردانه از جمله موي صورت است.